Þessi grein birtist einnig á pólitík.is

Í tíma um sögu Sovétríkjanna, sem ég sótti við Northwestern háskóla í Bandaríkjunum, sagði prófessorinn okkur litla sögu. Við lok valdatíma Stalíns í Sovétríkjunum heimsótti hann fjölskyldu þar í landi. Einsog von var á í Rússlandi fékk hann höfðinglegar móttökur. Hluti af þeim var að gestgjafinn sýndi honum fjölda mynda af fólki. Fólki á öllum aldri, við leik og störf. Þegar myndasýningunni lauk sagði gestgjafinn einfaldlega: “Allir á myndunum eru dánir”, annaðhvort dó fólkið í stríðum, úr hungri, eða voru myrt á annan hátt af stjórnvöldum. Fólkið á myndunum var ekki lengur til.

Ég verð að viðurkenna það núna að ég hef verið hálf sofandi undanfarin ár. Meðan ég bjó í Bandaríkjunum þá fylgdist ég reglulega með íslenskum fréttum og ekki hefur fréttaþorsti minn minnkað eftir að ég flutti heim. Ég horfi á fréttir á hverjum degi, hlusta sennilega á 3-4 útvarpsfréttatíma á dag og les tvö íslensk blöð. Samt, þrátt fyrir þetta allt, gat ég aldrei gert mér upp mikinn áhuga á álvers-málum okkar Íslendinga. Kannski voru fréttirnar bara of margar og kannski byrjaði heilinn í mér ósjálfrátt að blokka þær út.

Við lestur á Draumalandinu eftir Andra Snæ Magnason rifjuðust upp fyrir mér ósköpin öll af fyrirtækja- og staðanöfnum og ég áttaði mig á að ég var búinn að gleyma fyrir hvað þau stóðu. Norsk Hydro, Rio Tinto, Þjórsárver, Norðlingaölduveita, Impregilo og svo framvegis og framvegis. Ég var búinn að heyra þessi nöfn milljón sinnum, en hafði enga sérstaka skoðun á þeim. Ég var orðinn svo ruglaður að ég vissi ekki einu sinni hver staðan var. Var búið að sökkva Þjórsárverum, eða var framkvæmdin stöðvuð? Á að virkja þessa á, eða er bara búið að tala um það? Virkjanaæðið og fréttirnar af því höfðu gert það að verkum að ég var orðinn ruglaður, hafði ekki hugmynd um hver staða mála væri. Vissi bara að menn vildu virkja.

Ég var ekkert voðalega reiður yfir Kárahnjúkum þegar ég heyrði fyrst um þá virkjun. Sá að það voru aðallega Vinstri-Grænir, sem mótmæltu. En þar sem ég er alls ekki alltaf sammála þeim, þá fóru mótmælin að mestu framhjá mér. Ég hlustaði líka á einhverja sérfræðinga segja að þetta væri svo gott fyrir hagkerfið, en nennti ekkert að hugsa útí það frekar. Ég hafði einfaldlega nóg annað til að hafa áhyggjur af, hafði meiri áhyggjur af stelpum en álverum. Þess vegna fór þetta framhjá mér. Ég var partur af stóra meirihlutanum á Íslandi, sem mótmælti ekki. Ekki endilega af því að ég var svo fylgjandi álverunum, heldur var mér eiginlega nokk sama. Apathy er sennilega rétt orð, en vitlaust tungumál.

Við lestur á Draumalandinu leið mér á tíðum hálf einkennilega. Á einhverjum tímapunkti breyttist hún í spennusögu um framkvæmdir og virkjanir. Andri Snær gerði mig svo bjartsýnan á framtak landsmanna að ég sannfærðist fljótlega við lesturinn um að ég væri á móti frekari virkjunum. En ég var búinn að gleyma hvort það væri búið að sökkva Þjórsárverum. Var ég of seinn? Kannski væri þetta einsog í heimboðinu, að ég myndi lesa alla þessa góðu hluti um íslenska náttúru og svo fá þær fréttir að það væru allir dánir, að það væri búið að eyðileggja landið. En sem betur fer, þá las ég að framkvæmdunum var frestað og ég á því ennþá sjens á að gera eitthvað.

Bók Andra Snæs mun sennilega ekki breyta skoðunum þeirra, sem hafa sterkustu skoðanirnar í virkjanamálum. Valgerður Sverrisdóttir mun ekki sjá að sér og bókin gerir eflaust ekki mikið í að styrkja skoðanir þeirra, sem mótmæltu virkjunum mest. Þetta fólk hefur of sterka sannfæringu fyrir þessu máli.

Það, sem bókin getur gert og hefur gert í mínu tilfelli, er að vekja okkur hin. Okkur, sem höfum látið þetta yfir okkur ganga og samþykkt þetta með þögninni. Hún dregur saman staðreyndirnar í málinu og fær okkur til að hugsa. Er þetta landið, sem við viljum byggja? Þurfum við á þessu að halda? Erum við ekki fátækari en áður, þrátt fyrir að hagvöxtur hafi aukist?

Ég segi allavegana að nú er mál að linni. Samfylkingin hefur ýtt undir álverin með því að taka ekki afdráttarlausa afstöðu gegn þeim, heldur hefur hún verið of hrædd við að styggja kjósendur. Næstu Alþingiskosningar hljóta að snúast að miklu leyti um áframhald álversstefnu íhalds- og framsóknarmanna. Með hverjum ætlum við þá að standa? Það hlýtur að vera takmark okkar jafnaðarmanna að fella núverandi ríkisstjórn og binda endi á þetta álæði. Þótt fyrr hefði verið.